I gårsdagens Aftenposten tek legen Svein Golf Helleland til orde for at norske legar må verte betre til å stille borreliadiagnosen ut frå pasientane sine symptom.
- Når kliniske funn og laboratorietester spriker, bør varselklokkene ringe, skriv Helland, som er hjertespesialist ved Feiringklinikken.
- Jeg er overbevist om at helsevesenet har store unnlatelsessynder å svare for. Dessuten virker det som om hele feltet herjes av prestisje. Det graves skyttergraver. Prestisje og fastlåste standpunkter er ikke godt utgangspunkt for kritisk refleksjon og ny innsikt, skriv Helland som sjølv er borrelioseråka i ein kronikk Aftenposten. Han synest at det ikkje er til å undrast over at fortvilte menneske vender seg til politikarane for å få hjelp i borreliasaka.
Han meiner også at vi ikkje må la gammal kunnskap stengje for ny viten når det gjeld behandling av borrelia.
- I tilleg må vi ikke glemme at de modeller vi har konstruert som ramme for vår innsikt noen ganger kan fungere som sperre for ny innsikt. Da må man stille seg til siden og se på problemet med helt nye øyne (også vitenskapelige!) for å komme videre.
I kronikken stiller han også spørsmåla som alle borrelioseråka som har opplevd negative testar trass i borreliainfeksjon:
- Bør man ikke da legge større vekt ved diagnosestilling på sykdomsutvikling og symptomer, det vil si kliniske funn? Bør man ikke da gjøre noe med testene, utvide,forbedre, kvalitessikre? Kanskje bør man til og med tenke den tanken at det kan vere et annet infeksiøst agens enn borreliamikroben som er ansvarlig, så lite sannsynlig det i utgangspunktet synes å vere.
Helleland etterspør fordomsfriheit og møysommeleg vitskapleg arbeid, og rår i mellomtida "unge kollega Danielsen Lie" som tidlegare har uttalt seg kritisk til borreliaråka til å vere forsiktig med sarkasmar og med å utdele negative karakteristikkar av lidande menneske så lengje han kallar seg lege.
Dette er ei lureliste. Her byrjar ein litt forsiktig, og gjev på litt meir etterkvart. Perfekt om ein er segen etter ein lang dag med mykje mas og generelt ubruklege folk. Eller om ein vil snike litt metall innpå slike individ som ikkje har oppdaga at det er metall som eige.
I alle høve er Ending credits av Opeth greitt å ha i bakgrunnen når ein har ei avtale med sofaen.
Med A forest av Carpathian Forest. Kven hadde trudd at brulebeisane i Carpathian Forest skulle covre The Cure sin gamle låt med same namn? Resultatet er i alle fall mest chill, og etter min smak langt betre enn originalen.
Prelude med Bathory er då dei første 2:35 sekunda av linken under, som forøvrig er ein gammal klassikar som ein burde spelt langt oftare.
Winterblot av Bathory er ein annan av mine favorittar.
Neste song på lista er As fire swept clean the earth av Enslaved. Sidan Enslaved eige, pleier eg å flyte vidare på Havenless.
[..Dei for ifra Nord
Mot ei anna tid
Bak låg brende ord
Framfor dei ei ny strid....]
Når ein då får Black dragon av Dissection etterpå byrjar ein verkeleg å vakne til liv.
Av og til er det greitt med berre instrumental også, som her i låta Redneck stomp av Obiturary .
Pessimist? Ikkje nokon pessimist er som Pessimist av Oslo-bandet Sarke!
All dead here av Morgul, (tidlegare Charmock and Hex).
In silence i observe av Carpathian Forest er rett og slett nydeleg. :D
It's darker than you think - Carpathian forest. Kven kan vere ueinig i det?
Eit relativt nytt band på spelelistene mine er DevilDriver, her representert med låta Sin and Sacrifice.
Grace - Lamb of god. God driv i denne!
Litt metallmoral frå Entombed - To ride, shoot straight and speak the truth.
Også svenskane har mykje bra på metallfronten, som absolutt kan gjere dagen myke betre om ein slepp dei til på høgtalarane. Malfeitor av Watain.
Med alt håp ute, er det vel ikkje anna å gjere enn å gje seg til helvete i veg. Eller middagen for den del, om du då ikkje vil vandre vidare i helvetet med lamb of god: walk with me in hell. :D
Elller du kan ta følgje med Urgehal til tonane av Dødsmarsj til helvete.
Den beste musikken finn ein jo heilt klart i helvete:
Og for dei som vil ligg spelelista ute på Spotify under namnet "Middagslurmetall". :D
Etter å ha gått på intravenøs antibiotika i halvannan månad, har eg vore igjennom mange runder med herxing (oppblomstring av symptom som følgje av at bakteriar dør) og nye framsteg. På eit tidspunkt fekk eg dessutan immunbrist, etter at eg fekk ein sjeldan biverknad av Plaquenil. Omlag alle av immunverdiane mine ramla under referanseområda, og eg blei dyrisk utkøyrd. Forenkla sagt vil dette seie at antibiotikaen har midlertidig teke knekken på immunforsvaret mitt saman med borreliabakteriane. Dette er ikkje farleg, så lengje legen held det under oppsyn og ein sjølv er varsam med å utsetje seg for smitte. Stikkorda er streng hygiene, munnbind på plassar der det er mykje folk som kan vere sjuke og å passe på å ikkje ta seg til andletet/augene med mindre ein har reine hender. Handsprit er også eit "må hå" i veska.
Krig i kroppen
Under behandlinga tek ein kontrollprøver som vert sende til Tyskland. Prøvesvara eg fekk for to veker sidan var ikkje heilt oppløftande; Både NK-cellene og CD57+ har sunke. Ideeltt sett skal desse verte høgare etterkvart som det vert mindre borrelia-aktivitet i kroppen. Forklaringa på den negative utviklinga fann legen i LTT-prøvene, som måler kor mykje borrelia-bakterier som er i blodet. På grunn av antibiotikaen og dietten har borreliaen som før gøymde seg i cyster i nervesystemet, ledd og muskelvev no komme ut i blodet. Dette gjer at mengdene med borreliabakterier i blodet mitt no er mykje større no enn då eg starta. Dette skal ifølgje legane vere bra - sidan dette viser at behandlinga fungerer som den skal. Legen meinte at dette forklarer at eg framleis har symptom frå borreliaen; no er det krig i kroppen. Eg må innrømme at det er litt ekkelt å tenkje på at det framleis aular med borreliabakteriar i blodet. Dette er sanneleg ein gjenstridig og seigliva bakterie!
For å få bukt med immunbristen er Plaquenil-tablettane no skifta ut med Fasigyn, noko som (bank i bordet) fungerer bra. Etter dette bytet byrjar faktisk energien og kampvilja verkeleg å komme tilbake! For å få bukt med resten av symptoma mine (vandrande betennelsar, intens skallebank og facikulasjonar kring om i kroppen), har eg frå måndag av fått ein ny type antibiotika som er betre på å ta knekken på co-infeksjonar. (Flåtten har jo ofte fleire bakteriar i seg enn borrelia, men testane for å finne ut av dette er om mogeleg endå meir upålitelege enn borreliatestane).
Jubelen i taket
På heimebane har eg verkeleg lagt meg i selen for å hjelpe immunforsvaret på beina. Som Hippokrates sa;
“Let food be thy medicine and medicine be thy food”. I praksis vil det seie at hovuddelen av dietten min er rå grønsaker, bløytlagde frø og nøtter, fisk og kylling. Til middag passer eg også på at eg får ein del rå grønsaker ved sidan av dei grønsakene som er ovnssteikt/kokte. Så lenge det let seg gjere, vel eg alltid økologisk. Eg unngår ferdiglaga produkt i den grad det er mogeleg, og lagar det aller meste frå botnen av slik at eg unngår tilsetningsstoff og sprøyterestar. Eit anna tiltak er å ete nøye utvalde sortar vitaminar og mineral etter retningslinene til Dr. Burrascano, samt ekstra jod mot det låge stoffskiftet. Det blir fort ein liten neve med tablettar per dag, noko som ikkje er heilt billeg sidan ein jo får det ein betaler for. Jubelen stod difor i taket då dei nye immunprøvene synte at alle verdiane no er tilbake til det normale referanseområdet, med unnatak av ein der eg berre manglar ein ørliten margin. Eg reknar igrunnen med at den verdien er på plass i skrivande stund, sidan eg føler meg mykje sterkare i kroppen.
Eg er grådig spent på korleis kroppen min toler den nye antibiotikaen Azithromyzin. Sidan det tek omlag tre timar å få denne medisinen i årene, kan det verte ei utfordring med tanke på at eg blir så utruleg kald og sliten når eg sit med nål i armen. Håpet er likevel at denne medisinen vil vere det som skal til for å få meg heilt frisk til jul. Eg er så utruleg mykje betre no enn kva eg var før eg byrja på behandlinga, så eg håper målet ikkje er så langt unna..! Innimellom herxing og "downperiodar" har eg faktisk dagar der eg føler meg nesten heilt frisk. Etter at eg byrja å få antibiotika intravenøst har eg hatt fleire bra dagar enn kva eg har hatt i resten av året samla. Det seier ikkje lite.
Det kjennest dessutan ut som ein aldri så liten revolusjon når eg no er i stand til å trene realtivt hardt to gonger for veka. På måndag fann eg også ut at det let seg gjere å trene, ta badstu og deretter slappe av med tre timar intravenøst på klinikken - utan at ein endar opp med kollaps. :) Det er heilt fantastisk etter å ha hatt eit år der eg ikkje har klart å trene i det heile fordi eg har hatt så mange betennelsar. No kan eg både ha på meg treningstopp, ta planken (!), trene spinning og lett styrketrening utan å få betennelsar i brystmuskulatur og senene i armane. Det er ei himmelvid forskjell frå då eg hadde så mykje betennelsar at eg ikkje greidde å gå med bh, kle på meg eller bevege armane utan store smerter. Berre det å spasere ein tur var umogeleg på grunn av smertene. No kan eg ha dagar der eg vaknar opp og kjenner at kroppen er nesten heilt fri for smerter. Det her heilt ubeskriveleg herleg!
Difor er det så ufatteleg trasig og fortvilande å lese om allmennlegar som uttaler seg negativt i media mot langvarig antibiotikabehandling av borrelia. Det er tydeleg at dei ikkje har teke til seg dei siste tredve åra med forsking på området, og at dei ikkje aner kva dei pratar om: VI BLIR JO FRISKE OG FÅR LIVET TILBAKE!
Det har vore litt stille frå underteikna siste vekene. Grunnen til det er enkel; eg har byrja på intravenøs antibiotikabehandling, og det har vore travelt å tilpasse seg til både ny behandling og eit tilvære på som nomade. Eg har nemleg flaksa mellom besøksheimane mine hjå Anders Lundekvam og Sindre Hallset.
Akkurat no føler eg at dagane dreier seg mest om å ete medisin, få medisin intravenøst og unngå alle dei tinga ein ikkje skal få i seg som følgje av behandlinga. Om kalenderen viser måndag, bør eg ideellt sett ta stoffskiftemedisin kl 08, ete frukost 0830-09 og då ta Plaquenil. Klokka 11 bør eg ta Bio dophilus rett før eg syklar i tjue minutt med oksygen , slik at den får virke i ein god halvtime før intravenøs antibiotika. Nokre timar seinare ved lunsj, er det dags for Azitromax. Då har eg alt rukke å bli passe dårleg i magen, slik eg tydelegvis alltid blir når det er oppstart av ny kur. To timar etter der er det ny runde med bio dophilus. Og eit par rolege timar til plaquenil etter kveldsmat. *puh* Slik har dagane gått, med unnatak av at magen blir betre frå dag to. Fredag til søndag er det pause frå intravenøs, og då er det generelt sett berre fint å vere til, sjølv om ein ikkje orkar dei store krumspringa.
Så til stridens kjerne, spørsmålet som får offentlege legar (så vel som overlegar), til å sjikanere private legar som tilbyr denne behandlinga på det grovaste på twitter og andre sosiale medium. (Sjokkerande, men dessverre den triste sanninga) ; Blir ein betre av denne behandlinga?
Det opplever eg at vi som får denne behandlinga blir. Det er riktignok ikkje slik at ein opplever miraklar frå dag til dag når det gjeld formstigning, men jamnt over blir formen betre. Personleg har eg blitt noko slappare av antibiotikaen som eg får intravenøst, men eg merkar betring på andre område; hukommelsen er betre og eg føler meg sterkare i kroppen. Første veka var utruleg god slik sett. Eg orka å trakke litt rundt i byen, og fekk trent litt.
Andre veka fekk eg truleg det som vert kalla Herxheimers syndrom; oppblomstring av gamle symptom, som følgje av at store mengder døde borreliabakteriar hopar seg opp i kroppen og skaper ein forgiftingsreaksjon. Resultatet for min del var at eg vart generelt uvel, utmatta, fasiculasjonar i kroppen, skallebank og verk i ledda/sener. Så førre helg låg eg stort sett på sofaen, og synest at elendet ville ingen ende ta. Men det gjer det jo! Slik eg har forstått det, kan herxinga gå føre seg i nokre dagar til nokre veker, med ulik intensitet. Det er vel berre å vente på at det går over. Sidan eg er ein relativt liten person og medisinmengda kan verte for stor, skal vi no prøve å fjerne Plaquenil'en for ei stund, slik at vi kan utelukke at symptoma som eg har opplevd ikkje er biverknader av medisinen. Etter snart ei veke utan Plaquenil, føler eg meg ein del piggare.
Eg føler meg i alle fall i veldig trygge hender når eg når eg er under behandling ved Norsk Borreliose Senter. Noko av det beste ved å få behandlinga der, er at ein får utruleg god oppfølging av fagleg dyktige legar og sjukepleiarar, som kan svare på alle spørsmåla ein har. Det gjer at ein som paisent føler seg godt ivareteken. På behandlingsromma møter ein andre pasientar, som også kan fortelje om samanhengar som ein har lurt på med borreliosen. Og ikkje minst; små knep for å verte betre. Galgenhumor i mørke stunder, og håpet når ein ser kor sjuke ein har vore, kor friske ein har blitt og utsiktene til å bli kvitt plagene for alltid.
Det må også nemnast at eg er rysta over å høyre historiene til enkelte av mine medpasientar. Måten dei har vorte handsama på i helsevesenet, er både uverdig og umenneskleg.
Les gjerne historia til Steffen Iversen her . 21-åringen fekk påvist borrelia, men blei ikkje frisk etter to veker med standard antibiotikakur, og vart deretter send til psykolog.
Eller historia til Ingrid Nordtun: Den tidlegare så aktive læraren hadde konstant hovudpine, sov nærast døgnet rundt og følte seg lamma i heile venstre sida av kroppen. Trass i dei manglade kjenslene i venstre arm og fot, rykningane i kroppen, pustevanskane og problema med å gå, eller antistoffmot borrelia i blodet, opplevde ho at helsevesenet ikkje trudde på ho. Stress og psykolog, var fasiten dei kom med. Les heile saka her .
Eller om borreliasjuke Jonas (12) som legane meinte hadde mista trua på eigne bein, og difor ikkje klarte å gå på dei. Les meir her.
Det verste med desse historiene er likevel at dei er langt frå unike.Tvert om fortel dei alle fleste eg har vore i kontakt med på Norsk Borreliose Senter om omfattande symptombilete og store lidingar som dei ikkje har fått behandling for i helsevesenet. Mørketala av borreliosepasientar som går utan behandling eller vert feilmedisinerte for andre sjukdommar, er truleg enorme.
Det må politikarane våre gjere noko med, for helsevesenet sjølv er ikkje i stand til å innsjå at behandlinga dei yter i dag både er avleggs og for dårleg både med tanke på diagnostisering og behandling.
Det er difor kjempeflott at Erna Solberg i Høgre har løfta saka opp i Stortinget, og at Laila Dåvøy (KrF) også engasjerer seg. For slik situasjonen for borreliasjuke i dag er heilt uhaldbar.
Etter press frå media og stortingspolilitikarar, innrømmer no også avdelingsdirektør Kristin Mehre i helsetilsynet at både kunnskapen og behandlinga i det offentlege er for dårleg.
Sjå saka frå TV2 her .
Så er dagen kommen; no står Oslo og Norsk Borreliose Senter (NBS) for tur. Bagen er pakka, og skoa klare. Alt på måndag startar eg med intravenøs antibiotika. Eg kan ikkje hugse kva tid sist eg var så spent. Reisefeberen har nådd uante høgder. Det er jo så mange tankar som svirrar; korleis kjem eg til å respondere på behandlinga? Kva typar antibiotika får eg? Vil eg klare å stå løpet utan å bli dårleg? Kor raskt vil endringar skje? Blir eg frisk nok til jul slik at eg bergar jobben min? Forsvinn lungeinfeksjonen før borreliaen? Kva tid kan eg gå på fjellet? Må eg ete antibiotika etter kuren er ferdig? Kva tid blir eg meg sjølv att?
Og sjølvsagt den vesle tvilen som realistar alltid har. For som med alle sjukdommar er ein aldri prisgjevne å verte friske, sjølv om ein får behandling. Må tilstå at ein liten del av meg er redd for at eg er ein av dei. Samstundes tenkjer eg at sidan kroppen min klarte å ta imot nok cellegift og stråling til å bli kvitt lymfekreft, så skal den klare dette også. Kroppen min virkar jo til å tole det meste av påkjenningar bra; eg vart knapt dårleg av cellegift og stråling, og dette burde vere småtteri i forhold. Det skal i alle fall ikkje stå på innsatsen. Eg har trua på at dette skal gå vegen!
Eg håper dessutan at medisinen ganske raskt knekkjer borreliabakteriane så pass at eg får attende varmen i kroppen. Det er seigt no på hausten når kroppen ikkje greier å halde seg sjølv varm. I tillegg til at eg fysisk skiftar farge frå normal til gul (ser ut som eg har fått gulsott når eg blir kald), resulterte det førre helg i at eg fekk betennelse i ei skulder. For trass i tre lag ull og tjukk jakke, blei omvisninga på Norway Pelagic i Kalvåg for kald. Så no går eg litt for halv maskin igjen, fram til det går over. Eg trener framleis sykling og styrketrening, men let hang ups vere hang ups til skuldra er fin igjen. Og lange opphald i badstue er essensielt. Formen elles verkar til å vere stigande, men eg må tilstå at eg blir grådig sliten av antibiotikaen, og av at vi enno ikkje har klart å komme fram til rett dosering av stoffskiftemedisinen. Difor er eg litt som ein knørva kattunge om dagen, med hyppige blundar på sofaen. Og sjølvsagt har eg pakka ned eit stort arsenal av ullkle til mine ein til to månader i Oslo.
I dag har eg blitt intervjua av NRK Vestlandsrevyen om kor vanskeleg det er å få stilt diagnosen borreliose i det offentlege helsesystemet. Problemet i dag er at vi borreliose-pasientar vert ein kasteball i helsesystemet, med mange utredningar og sprikande diagnoser i på dei ulike avdelingane. Mange pasientar vert truleg også både feildiagnostiserte og feilbehandla undervegs før dei eventuelt finn ut kva som feilar dei.
Resultatet av intervjuet kan de sjå på NRK Vestlandsrevyen i kveld kl 1840.
Det er så eg får lyst til å rope høgt hurra! I dag fekk eg nemleg vite at eg endeleg har fått time til intravenøs antibiotikabehandling ved Norsk Borreliose Senter i Oslo. Måndag 2. oktober blir det nål i armen, og eit kjempesteg i rett retning; nemleg å verte frisk. Med intravenøs antibiotika, så blir behandlingstida for borreliainfeksjonen som har sett meg ut av spel i nærare to år, drastisk redusert. Dermed har eg ein reell sjanse til å vere attende på jobb til jul, om eg er heldig. Og det vel eg å tru at eg er.
For trass i borrelia og andre coinfeksjonar, så er eg utruleg heldig som har fantastiske foreldre som støttar meg! Det er dei som sponsar behandlinga mi i Oslo, sidan denne ikkje vert dekka av det offentlege. Eg er så takksam for at eg har desse to i ryggen. Utan dei ville eg jo ikkje hatt råd til å ta denne snarvegen i behandlinga; då måtte eg nok ha knaska antibiotika lengje, og risikert at eg kunne ha mista jobben om eg ikkje vart frisk att i tide.
Sidan det er ei rimeleg dyr behandling, skal eg no ut på "legd" i Oslo medan behandlinga står på. Eg føler meg utruleg priviligert som har så gode vener i Oslo som opner både dør og hjartedør, og let meg bu hjå dei til behandlinga er over.
Det er kanskje det einaste positive med å vere sjuk; det er då du ser kven som er ekte vener, og du kjem mykje nærare både vener og familie. Eg er så enormt glad i dykk! :D
Noko av det beste med sommaren og hausten, er alle dei gode grønsakene som berre ventar på å bli til velsmakande måltid. Dette er absolutt tida for å fråtse i grønsaker!
Sidan det er litt begrensa kva vi borrelia- og stoffskifte pasientar kan ete, har eg i den siste tida eksperimentert ein del på kjøkkenet. No har eg modifisert ein gammal slager, nemleg kålrullettar til å passe til dietten. Den har eg laga i to ulike variantar, med kyllingfyll og med torsk-og pestofyll. Sunt, kjapt og billeg. Hurra!
Det må også nemnast at sjølv om vi stoffskiftepasientar eigentleg ikkje skal ete kål, så går dessee rettane fint fordi kåla- og dermed goitrogenane er kokt og uskadeleggjorde.. ;)
Kålrullettar med torsk, purre og pesto.
Denne retten oppstod som eit lite eksperiment på kjøkkenet. Så om du skal lage mat til fleire, må du nok gonge opp oppskrifta. Dette gav omlag fem kålrullettar, og ei fiskekarbonade.
Eg brukte:
ca 125 gram torskefilet
1 egg
fem omganger med saltkverna (hehe)
1/8 tsk økologisk cayennepepper
2 store tsk med økologisk pesto
fire cm med økologisk purre
5 økologiske kålblad
1 liter vatn med 1 økologisk grønsaksbuljongterning
Skjær torskefileten og purren i små bitar. Ha desse saman med dei øvrige ingrediensane i kjøkkenmaskina eller som her; i stavmiskaren. Køyr til ei seig masse (det var omlag her eg kom fram til at kanskje eg skulle auke den eine teskeia med pesto til to, og det funka bra) ;
Ta kålblada forsiktig av kålhovudet, slik at det ikkje blir sprekkar i blada. Eit triks er å skjere av stilken i enden først, då kan du løysne kålbladet frå begge endar. Skyll godt.
Kok så opp vatnet med buljongterningen i ein stor kjele.
Ha
i eitt kålblad i det kokande vatnet i slengen. Pølseklype eller spisepinnar er forresten fine reiskapar til å manøvrere glovarm kål.
Kok kålbladet i ca 1 minutt,
eller til det blir "medgjerleg". Plukk opp kålbladet, og legg så ei spiseskei med farse på tuppen av
kålbladet, og pakk dette godt inn i retning av stilken. (Ps: om stilken er uregjerleg, så går det an å skjere vekk litt av enden på bladet. Eg gjorde dette på nokre av dei største og stivaste blada.)
Legg så kålrulletten med
skøyten ned, anten i ei form eller i ein kjele.
Eg brukte ei form, og
la alle rullane så tett saman som eg klarte. Deretter helte eg over
den kokande buljongen, og intensjonen var å koke kålrulettane i ovnen i ca ti-femten minutt. Men så har det seg slik at når fisk blir varma, så blir vatnet fort litt grumsete. Det var omlag då den svoltne kokken fekk lettare panikk, og etter ei tirade som sikkert kunne ha påkalla både fanden og demonar, fiska kålrulettane opp sporenstreks og la dei i panne med grønsaksbuljong. (Bergast det som bergast kan, osb!)
Deretter blei dei kokt i fem minutt
Resultatet vart upåklageleg. Her har eg servert med friske grønsaker som tomat, papirka, selleri og agurk.
Det litt skumle nederst til venstre i biletet, som liknar på ein frosk men som ikkje er det (!) er restane den ovnsbakt fiskekarbonada (laga av samme farsen som kålrulettane) dandert på rawfood-kjeks. Det får vi komme tilbake til seinare. ;)
Om ein er kjøthungrig, kan ein lage denne varianten:
Kålrullettar med kylling:
1 pakke kyllingkjøtdeig,
1/2 økologisk raudlauk, ikkje av dei største
1 1/2 ts havsalt
1/4 ts kvit pepar, økologisk
1/4 ts malt ingefær, økologisk
1/4 ts malt muskat, økologisk
1 økologisk egg
ca 12-16 blad spisskål eller hovudkål
1 liter vatn med ein terning økologisk kyllingbuljong.
Server med: økologisk ris (eg brukte tricolor, sidan denne har færre carbohydratar enn kvit ris) og ostegratinert blomkål.
(Gjestar som kan ete karbohydratrik kost, vil kanskje setje pris på kokt potet, gulrot og tomatsaus til.)
Bland kyllingkjøtdeiga med krydder og egg til dette blir ein seig farse. Bruk gjerne kjøkkenmasking, det sparer hender og tid.
Kok så opp vatnet med buljongterningen.
Ha
i eitt kålblad i det kokande vatnet i slengen. Kok det i ca 1 minutt,
eller til dei blir så mjuke at du greier å rulle dei saman. Ta så ei spiseskei med farse på
kålbladet, og pakk dette inn.
Legg så kålrulletten med
skøyten ned, anten i ei form eller i ein kjele. Eg brukte ein kjele, og
la alle rullane så tett saman som eg klarte. Deretter helte eg over
det kokande buljongenvatnet som eg kokte kålen i, og kokte kålrulettane i ca femten minutt.
Desse vart dessverre fortert før eg fekk tatt bilete av dei, men har du sett bileta over så skjønnar du teikninga.. :D
I det daglege tenkjer ein kanskje ikkje over kor viktig maten ein et er for at ein skal fungere best mogeleg. Like fullt går det føre seg ein kontinuerleg prosess inne i deg med både fornying, reparasjonar og utskifting av celler i kroppen. Til dette treng kroppen atoma som er i maten vi et. Kroppen tek til dømes protein frå ein kylling, og bruker dette til å fylle opp dine proteinlager. Det er difor ikkje likegylding kva type mat du puttar i deg, for ulike matvarer har ulik ernæringsmessig kvalitet. I tillegg er det også viktig for helsa di korleis maten er dyrka.
For det speler ei rolle kva som har skjedd med maten før den hamnar i butikken. I hyllene kan kanskje ffrukta og grønsakene sjå friske og sunne ut, og det er lett å tru at dei faktisk er det. Men det ein ikkje ser, er sprøytemidlane som produsentane har dynka grønskene i for at dei skal stå imot insekt, parasittar, regn og halde seg lengje, og dermed gje større profitt.
Tilbake sit forbrukarar med undersøkingar som viser at anna kvar frukt/grønsak/korn innheld sprøytemiddel. (sjå HER) Eller at matvarene er meir næringsfattige enn kva dei var før, som følgje av måten dei er dyrka på. (Sjå HER) eller rett og slett ikkje inneheld det produsentane seier at maten skal innehalde:
(Dersom du vil lese saka om matbløffen, får du det om du trykkjer HER: )
Ein trygg veg til god helse
Sjølvsagt finst det unntak. Og det kjem under "økologiske matvarer". Mat som er økologisk dyrka og debio-godkjend, er nemleg frie for sprøytemiddel og skadelege stoff. Ved å kjøpe mat som er økologisk, og lage maten frå grunnen av, gjer du deg sjølv ei av dei største tenestene du kan gjere. På denne måten får du i deg alle dei stoffa kroppen din treng for å fungere optimalt, utan at du får i deg plantevernstoff og miljøgifter som kan skade helsa di, eller ungane du kanskje har tenkt å lage i framtida. Det er dessverre slik at ein del miljøgifter blir verande i kroppen når du først har fått dei i deg. Ein del av desse vert også overført til foster gjennom blodet og morkaka. (Dioksiner, PCB etc).
Eit anna argument for økologiske matvarer, er du ved å kjøpe desse også er med på å støtte opp om eit bærekraftig jordbruk, som sikrar at jordsmonnet ikkje vert utarma. (Les meir HER)
For å få ei god helse, meiner eg at det utan tvil beste er å kjøpe økologiske matvarer, både frukt og grønt, så vel som korn og mjøltypar. I tillegg er det viktig at ein lagar maten sjølv, og held seg unna ferdigprodukt. Berre på denne måten kan ein ha kontroll med kva ein faktisk får i seg. Eg trur også at dette er eit viktig steg for samfunnet om ein skal få bukt med den aukande fedmeepidemien som brer om seg i verda, og som middel i kampen for mot livsstilsjukdommar som diabetes og kreft.
No tek også ein overlegen Berit Nordstrand bladet frå
munnen, og åtvarer i Aftenbladet.no om at dagens inntak av halvfabrikert
mat gjer oss både overernærte og underernærte samstundes:
–
Fordi det som oftest inneholder masse tilsetningsstoffer og har
lite næringsinnhold i forhold til volum. Vi blir overfôret samtidig som
at vi blir underernært. Ta krydderblandingen i Mr. Lee-nudler for
eksempel. Den inneholder natriumglutamat, som man har påvist at dreper
hjerneceller hos forsøksdyr. Halvfabrikata inneholder syntetiske
fettsyrer i stedet for omega 3, transfett, palmeolje, raffinert stivelse
og sukker, syntetiske vitaminer som kroppen ikke klarer å ta opp, lite
antioksidanter og altfor mye salt, seir Nordstrand til Aftenposten, og
ramser vidare opp kva effektar eit slikt kosthald kan ha for helsa:
– Astma, eksem, søvnforstyrrelser, uro, energiløshet,
konsentrasjonsvansker, depresjon, angst og dårlig hukommelse. Hadde folk
visst hva denne maten gjør med helsen deres, hadde de ikke spist den.
Og hadde folk visst hvor viktig det er å ta to til fire spiseskjeer tran
om dagen, så hadde de gjort det seier ho til .nettstaden
Aggresiv marknadsføring av junk
I dag er det nemleg slik at butikkane er fulle av varer som det er størst mogeleg profitt på. Dette er typisk brus- og juiceprodukt, snacks, fastfood og halvfabrikat. Når produsentane ønskjer at vi skal ete mest mogeleg av desse matvarene, er det ikkje fordi det er sunt for oss, men fordi dette er meir lønsamt for produsentane.
I USA , som fører an i utviklinga, vert det kvart femte år delt ut rundt 45 billionar dollar i støtteordningar til bønder som dyrkar mais, korn og soya. Dette gjer det billegare for bøndene å produsere desse varene enn om ein vel å produsere grønsaker; Ved sal av brus (som inneheld mykje cornsirup), er det ein profitt på 90 prosent, medan ein berre får 10 prosent profitt på produksjon av grønsaker.
Ei anna side av saka, er at det i 2010 vart brukt 12 billionar dollar for å reklamere for nettopp fastfood og brus m.m. Av desse gjekk 4 billionar dollar til å reklamere for fastfood restaurantar. Då er det kanskje ikkje så rart at berre knappe 2 prosent av USA sitt jordbruksareal går med til å dyrke frukt og grønsaker.(Kjelde: Dokumentaren: Weight of the nation:challenges, sjå under)
For å sitere seniorrådgjevar David Wallinga (MD, MPA) i forsknings, mat og helseinstituttet for jordbruk og handelspolitikk i USA:
"Landbrukspolitikken i USA stimulerer bøndene til overproduksjon av akkurat dei varene som folket et for mykje av og utviklar fedme av".
Resultatet i USA er ein omfattande fedmepidemi, der rundt 68,8 prosent av vaksne amerikanarar lir av overvekt eller fedme. Dessverre står det ikkje stort betre til for borna i USA; også der er så mange overvektige/fedme, at dette er den første generasjonen i moderne tid som er spådd kortare levealder enn foreldra sine fom følgje av risikoen for livsstilsjukdommar som følgjer med overvekta/fedmen. (Kjelde; Weight of the nation, children in crisis).
Verstingen Monsanto
Om du likevel er i tvil om kor viktig det er å velje økologiske, anbefaler eg å sjå dokumentaren som eg har lagt inn under, The world according Monsanto. Den absolutt verd å sjå. Denne dokumentaren handlar om Monsanto, selskapet som lagar verdas mest selde ugrasmiddel, Roundup.
Trass i at selskapet sjølv i ei årrekkje har hevda at dette middelet er ufarleg og bionedbrytbart, kan ein i denne filmen sjå korleis Roundup faktisk skadar jorda, og også kan medføre helseskade for dei som et mat som er spreia med dette eller på andre måtar kjem i kontakt med stoffet.
Professer Robert Belli ved det franske nasjonalsenteret for vitenskapleg forsking (CNRS) kan fortelje at Roundop øydelegg mekanismen som kontrollerer celledeling, og middelet framprovoserer første steget (ustabil celledeling), noko som kan leie til kreft. Dosane som vart testa, var langt under det vanlege folk bruker.
Eit tankevekkande faktum frå filmen er at etter du har spreiia eit område med Roundup,
så er berre 2 prosent av stoffet vekke etter 28 dagar. Noko å tenkje på
før du vurderer å ete mat som er sprøytt med dette, eller før du let
ungar og dyr leike i hagen. Dette er også grunnen til at franske styresmakter tvinga Roundup til å endre marknadsføringa av produktet som bionedbrytbart.
Genmodifiserte soyabønner og mais
Det er ikkje berre som kjemikalieprodusent Monsanto er kjend. Dette selskapet står også bak Monsanto Roundop Ready Soy Beans, ein genmonifisert organisme (GMO) som har fått eit motstandsdyktig gen mot Roundup modifisert inn i DNA-et sitt. Formålet med dette er at bøndene kan sprøyte store mengder Roundup på åkrane slik at berre ugraset døyr og ikkje soyabønnene. Sidan vert desse bønnene nytta som menneskemat og som dyrefor, og er ein av grunnane til at fastfood-mat er så billeg i USA.
I filmen kan du også sjå forskarar sin skepsis til Monsanto sine Roundup ready soybeans, og den skjetne kampen Monsanto fører for å kneble kritiske forskarar gjennom personforfølging og svertekampanjar. Ein annan ting er at ein får kjennskap ved nokre av skuggesidene dette selskapet, som har æra av å vere svartelista av vårt eige oljefond. Monsanto tek nemleg patent på frø, og fører søksmål mot bønder som tek vare på frø, eller som har fått ulisensierte plantevekstrar i åkrane sine. India opplever til dømes ei bølgje av auka gjeld og sjølvmord blant bønder som har byrja å kjøpe frø av Monsanto.Og landa i Latin-Amerika som vert rekna som verdas lager for ulike naturlege maissortar opplever at Monsanto fører ein skjeten kamp for å få spreidd den genmodifiserte maisen sin i desse landa.
Du et genmodifisert mat - utan å vite det
I USA, Canada, Brasil, Argentina og Kina har dyrkinga av genmodifiserte plantar som soya, mais og bommull i stor grad overtatt for dei naturlegeartane. Sjølv om det i utgangspunktet er forbode med GMO i Europa, vert det stadig opna for dyrking og import av fleire artar. I Norge er dei to offisielle utredningsinstitusjonane for GMO usamde i om GMO er sunne og bærekraftige produkt.GenØk (senter for biosikkerhet) åtdarer mot GMO medan enkelte i Mattilsyneter positive til GMO.
Til no har ingen reine GMO-produkt blitt godkjende i Noreg, men det er verd å merke seg at det har blitt vanleg med genmodifiserte innhaldsstoff i norske matvarer. Årsaka til dette er at om ein held seg under grensa på 0.9 prosent genmodifisert innhald, så slepp ein unna å merke produktet som genmodifisert. I den samanheng lyt ein sjå med eit kritisk blikk på at 60% av all soya i verda har fått endra arvestoffet sitt ved hjelp av genteknologi. Soya vert seld som matolje, mjølk og mjøl, og som erstatning for kjøt. Nær 70% av all ferdiglaga mat inneholder difor ein eller anna soyabasert ingrediens, og havnar slik på kjøkkenbordet ditt utan at du får vite om det. (Kjelde: Wikipedia)
Forskarane er i dag usamde om både kva verknadane er for oss menneske og dyr om vi et genmodifisert mat, og kva følgjer genmodifiserte plantar har å på jordsmonn, artsrikdom og bærekraftig utvikling. Eg meiner at vi som forbrukarar har ei plikt til å seie klårt og tydeleg ifrå om at vi ikkje ønskjer genmodifiserte matvarer, når det ikkje er slege fast med 110 prosent sikkerheit at desse ikkje skader menneske, dyr eller miljø. Det tryggaste då er å kjøpe økologisk mat med Debiomerket; Då er du trygg på at du ikkje får i deg verken plantevernstoff, eller genmodifisert mat. Den makta vi som forbrukarar har når vi kvar dag "stemmer over matvarer i butikken", er sterk og må ikkje undervurderast. Om vi som forbrukarar ikkje kjøper varene, vil dei heller ikkje overleve i butikkhyllene.
Så er spørsmålet; kva skal DU ete i morgon?
Her er også ved ein link til ein annan dokumentar som viser kor viktig eit reint kosthald er for helsa: FOOD MATTERS
SEEDS OF FREEDOM: harts the story of seed from its roots at the heart of traditional,
diversity rich farming systems across the world, to being transformed
into a powerful commodity, used to monopolise the global food system.
I går sende NRK eit innslag i programmet FBI om borreliabehandling i Noreg, nærare bestemt ved Norsk borreliose senter (NBS). Sjølv er eg pasient ved dette senteret, og eg er absolutt IKKJE imponert over den journalistiske kvaliteten på innslaget som eg meiner heldt eit skremmande lågt nivå.
Innslaget hadde fleire alvorlege manglar, som eg meiner også bryt med pressa sitt eige regelverk, nemleg Ver varsam-plakakten:
3.2 Ver kritisk i valet av kjelder, og kontroller at opplysningar som
blir gitt er korrekte.
For det første er vinklinga på innslaget så spissa og foreinkla, at det som kjem fram i høve testane som vert tekne ved Norsk borreliose senter rett og slett er feilaktig, og kan skade legen så vel som klinikken sitt faglege renome. I innslaget får sjåarane inntrykk av at NBS berre testar borrelia gjennom testane CD57+ og LTT. Dette er ikkje riktig; i tillegg vert vi også testa med Western blot. Det er heller ikkje testane åleine som avgjer om du får diagnosen kronisk borreliose; det er ei samla vurdering av både testane og ei omfattande klinisk undersøking, noko som ikkje kjem fram i innslaget.
Vidare synest eg at det er underleg at FBI let direktør for Helsetilsynet Lars E. Hansen stå som fastit på kva som er riktig behandling i høve borreliose, når det er så stor fagleg usjemje om dette internasjonalt. Etter mi meining, gjer FBI seg her til eit mikrofonstativ det offentlege helsesystemet sidan dei ikkje lukkast i å stille dei kritiske spørsmåla til Helsetilsynet om behandlinga som pasientane får i det offentlege, og som vi opplever som for dårleg, noko som bryt med punkt 3.2 i VVP:
3.2 Ver kritisk i valet av kjelder, og kontroller at opplysningar som
blir gitt er korrekte. Det er god presseskikk å arbeide for breidde og
relevans i kjeldevalet.
Innslaget manglar også fagleg fundering i kva som ligg bak dei ulike behandlingsmetodane. Berre ved hjelp eit par tastetrykk på nettet kunne FBI lett ha funne eit vell av andre kjelder og forskingsresultat til informasjon om korleis pasientar som har kronisk borrelia vert friske eller betre av langvarig antibiotikabehandling anten gjennom private aktørar i Noreg, eller som helseflyktningar i utlandet.
Men det verka som om FBI ikkje var interessert i å fortelje historia til alle oss som vert betre av, og friske (!) av langvarig antibiotikabehandling. For kvar var alle pasientane som har blitt heilt friske eller betre av behandlinga? Dei var totalt fråverande. I staden tok FBI med eit lite klipp av ein elleve år gammal gut som får langvarig antibiotikabehandling, og som ved hjelp av behandlinga kunne fortelje at han har kvitta seg med rullestolen. Litt etter får ein harmdirrande direktør for Helsetilsynet slå fast at denne behandlinga kan ein dø av. Dette meiner eg er å stille eit born i ein belastande situasjon, noko som bryt med VVP sitt punkt 4.8:
4.8 Når barn vert omtalte, er det god presseskikk å ta omsyn til kva konsekvensar medieomtalen kan få for barnet.
Direktøren for helsetilsynet oppmodar så pasientar til å klage inn NBS slik at dei kan få stengt klinikken. Den andre pasienten som er intervjua i programmet, fortel at han vart frisk før han fekk tilbakefall. Men han bar likevel ikkje nag til NBS, berre til det norske helsesystemet som ikkje maktar å finne ei behandling som får folk friske. Det er verd å merke seg.
Eg meiner også at FBI har svikta eit av samfunnsoppgåvene til pressa, nemleg punkt 1.5
1.5 Pressa har til oppgåve å verne enkeltmenneske og grupper mot
overgrep eller forsømming frå offentlege styresmakter og institusjonar,
private føretak eller andre.
Ein skulle tru at det var i FBI si interesse å undersøkje kvifor borreliosepasientar i dag vert forsømt i det offentleg helsesystemet, og ikkje gå inn for å rive vekk eit av dei få tilboda vi faktisk har under forbrukarjournalistikken si fane. For behandlinga av borreliosepasientar i det norske helsesystemet held i dag ikkje mål. Både testane og kunnskapen om borreliabakterien i det offentlege helsevesenet er for dårleg. Ingen av testane kan i dag med 100prosent sikkerheit slå fast borrelia, og sjansen er stor for at ein får falske negative svar på prøvene. Også falske positive svar kan forekomme. Økonomi er dessverre også avgjerande for kva testar pasientane ved norske sjukehus vert tilbydde. Dette er grunnen til at at pasientar som higrar etter å komme attende i arbeid, søkjer hjelp hjå Norsk Borreliose Senter. Per i dag er dette ein av få stader i Noreg der vi opplever å få hjelp som faktisk fungerer. FBI nemner heller ikkje at det samme offentlege helsevesenet som kritiserer NBS langvarig antibiotikabehandling også gjev langvarig sjølve (trass i at dei meiner det kan vere dødeleg) i form av antibiotikabehandling mot til dømes kviser..
Hadde FBI teke seg bryet med å kontakte til dømes sjukehuset i Augsburg
eller i det minste lese nokre forskingsresultat frå vår eigen Øystein
Brorson, eller dr. Burrascano, ville dei ha funne ut at at
borreliabakterien er spesiell ved at den kan kapsle seg inn i cysteformer, noko som gjer at det er vanskeleg å kjekkje den med dei korte antibiotikakurane som vert tilbydd i det offentlege i dag. Tvert om må langvarige breispektra antibiotikakurar til, og sjølv då kan det vere vanskeleg å få bukt med den motstandsdyktige borreliabakterien som har fått tilnamnet den store imitatoren. Denne bakterien har nemleg evna til å etterlikne andre sjukdommar, slik at det er vanskeleg å finne ut kva som eigentleg feilar ein. FBI burde også ha i bakhovudet at sjølv om ein får behandling for ein sjukdom, er det inga naturlov som seier at ein då skal bli friske - sjølv om ein har betalt behandlinga av eiga lomme. Heller ikkje kreftbehandling fungerer i alle tilfeller.
Om Helsetilsynet når målet sitt om å komme i kontakt med misnøgde pasientar gjennom FBI slik at dei får lagt ned Norsk Borreliose Senter, håper eg inderleg at nokon pussar støvet av straffelova § 246 og §247 om æreskreinkingar og tek FBI til retten. Grunnen til det er at programmet freistar å så tvil om den faglege kompetansen ved NBS, trass i eit svakt faktagrunnlag i innslaget. Dette kan vere fatalt for oss pasientar.
§ 246. Den som rettsstridig ved ord eller handling krenker en annens æresfølelse eller som medvirker dertil, straffes med bøter eller
med fengsel inntil 6 måneder.
§ 247. Den som i ord eller handling optrer på en måte
som er egnet til å skade en annens gode navn og rykte eller til å
utsette ham for
hat, ringeakt eller tap av den for hans stilling eller næring fornødne
tillit, eller som medvirker dertil, straffes med bøter eller med fengsel
inntil
1 år.
For om behandlingstilbodet ved NBS vert lagd ned, risikerer vi som er pasientar der at borreliabakterien vi har i blodet vert resistent for behandling. Dette vil då medføre at dei som ikkje har råd til å reise på behandling i utlandet misser sjansen vi har til å verte friske og komme oss i arbeid att. Då får det heller vere at Luneng for augeblikket ikkje har lagt fram statistikk. Det får han få orden på snarast. Ein ting er i alle fall sikkert: Vert borreliapasientane overlatne til oss sjølve, blir det til ikkje-liv i smerter og sjukdom. Det er ingen tente med.
Etter mitt syn har FBI både skusla vekk ein god sjanse til å belyse eit viktig tema og utført slett jorunalistisk handverk- Eg seier meg hjartens einig med Veronica Zimmer sin kommentar på FBI si heimeside på facebook;
-Fatter
ikke hvordan dere makter å skusle bort sjansen til å belyse en så
viktig sak som "forbrukerens kamp mot flåttbårne sykdommer" på den
platte måten dere klarte i dag. Hadde dere enda våget å stille de
viktige spørsmålene. Hvor blir det av retningslinjene? Hvilke
konsekvenser har det for pasientene å ikke få stillet en riktig
diagnose? Hvilke konsekvenser har det for omgivelsene og samfunnet i sin
helhet? Hvordan ser bildet ut i resten av verden? Hva sier forskningen?
Jeg registrerer at dere er et produkt av vår tid med en lav grad av
kunnskapsorientering, men med stor underholdningsfaktor. Ønsker meg av
hele mitt hjerte at dere snart dreier fra forbrukerrettigheter til
forbrukeransvar. For det er det disse pasientene tar - de tar sitt
forbrukeransvar. Og de er pionerer, det vil historien vise. You are so
busted!
Innslaget kan du sjå om du trykkjer på denne linken. Slik introduserer FBI innslaget på sine sider: "Alle oppslagene om den farlige flåtten skaper frykt i befolkningen.
Private aktører skor seg på angsten og tjener på å tilby dyre
behandlingsopplegg."
Som eit lite aporos til kva som kan skje med forsking og behandling innan medisinen dersom legar i det offentlege får la det gå personleg prestisje i å hindre ny kunnskap, anbefaler eg å lese føreordet til "Og så må du ikke stille spørsmål" av Per Egil Hegge. LES HER , og gjere deg opp di eiga meining om ikkje historia gjentek seg no.
Det har blitt ei stund sidan siste innlegg. Årsaka til det er enkel; hausten er kommen! Det er kanskje ikkje heilt innlysande, men samanhengen her er at stoffskifteverdiane vert påverka av kulde. Etter ein utruleg sommar med jamnt over aukande stigning i både form og humør, var det litt trasig å oppdage at eg ein dag plutseleg byrja å verke i sener i armane igjen og verte meir utmatta att. I tillegg byrja eg å verte unormalt kald på hud og ledd, og generelt frostig. Berre ein liten spasertur frå fysioterapeuten til butikken på under to minutt fekk fingrane mine til å verte gule og iskalde, type likfingrar.
Det var ærleg tala ein aldri så liten nedtur, og eg frykta at antibiotikaen mot borreliaen kanskje ikkje verka lenger. Men så las eg i boka; "Living well with hypothyroidism - what your doctor doesn't tell you.. that you need to know" at det med stor sannyn berre er stoffskiftet som speler meg eit puss; Der peikar forfattarane nemleg på at ein må følgje stoffskifteverdiane nøye i høve årstidene. "Research shows, however, that TSH naturally rises during colder months and drops to low normal or even hyperthyroid levels in the warmest months. [..]
Mange har nemleg behov for meir Levaxin om hausten og vinteren
enn om sommaren, nettopp fordi kroppen naturleg produserer meir
stoffskiftehormon om sommaren.
Om ein ikkje justerer etter årstid, kan ein oppleve at ein får symptom på høgt stoffskifte om sommaren, og forverring av lågt stoffskifte om vinteren: "Most, however, are not aware of this sesonal fluctuation, and patiens suffer worsening hypothyroidism symptoms during cold winter months, and hyperthyroidism symptoms during warmer months due to slight overdoseage." (Shomon, s 75-76)
Heldigvis har eg ei god mormor som veit botemiddel for kalde fingrar; nemleg heimestrikka ullvottar og ullabbar. Ei venninne av mor mi strikkar også handleddvarmar i ull. :) Sidan vi har bikka september, er det vel på tide å pakke seg inn att.
Det er ikkje berre årstidene som kan verke inn på behovet for stoffskiftemedisin. I tillegg kan ein også etter den første perioden med stoffskiftemedisin kunne oppleve at den misser effekten; dette er eit teikn på at kroppen rett og slett treng meir stoffskiftemedisin. Difor skal eg ta nye stoffskifteprøver ein av dei første dagane.. Eg trur at eg kjem til å auke opp dosen Levaxin med 20mg pr dag same dag som eg har tatt prøvene, med mindre legen ringer og seier at dette ikkje er tilrådeleg. Eg reknar uansett ikkje med at legen er usamd; for når ein går med for lite thyroxin i kroppen, så blir dette nesten som å køyre bil med svært lite, eller utan olje. Då gjeld det å få fylt på att olje så raskt som mogeleg, for å hindre at motoren vert øydelagd. På same måte vil eg difor prøve å få justert opp riktig dose medisin så fort som råd, slik at eg unngår skader og betennelsar på sener. Dette vert ikkje mindre viktig av at borrelia-bakterien fører til at kroppen ikkje greier å reparere seg sjølv like godt om skader oppstår. Ein senebetennelse kan difor verte eit omfattande prosjekt å verte kvitt.
Eit lite apropos i høve stoffskiftemedisin; Ikkje alle legar opplyser om kor viktig det er at du tek Levaxin (eller anna type stoffskiftemedisin) i god tid før du fyller mat i magen. Ideelt sett bør du ta medisinen 30-60 minutt før du et frukost. Dette fordi medisinen vert betre teken opp i systemet om du tek den på fastande mage. (Thyroid power, 10 steps to total health. (Shames, m.fl).
Om ein tek medisinen saman med mat, kan maten også hindre kroppen i å ta opp medisinen ved at ein får ulik syresamansetning i magesekken. (Shomon, s 69)
(Eg vart forresten tipsa av ein stoffskifteekspert om å vente med å ta kosttilskot til eit par timar etter at eg tek Levaxin, slik at den ikkje vert påverka av desse. P-piller kan dessutan svekkje verknaden av Levaxin).
Etter å ha stått fram i Firda, har eg fått mange spørsmål om korleis ein går fram når ein skal finne ut av om ein har borrelia eller andre flåttborne bakteriar i blodet.
Det første du gjer er å kontakte Norsk Borreliose Senter. På heimesida til klinikken, www.norskborreliosesenter.no , finn du eit omfattande skjema som skal kartleggje symptom og helsetilstand som du printer ut og svarer på.
Dette sender du så til Norsk Borreliose Senter. Gjennom kontakt med ein av legane der, vert det bestemt kva slags testar du skal ta. Dersom du ikkje har høve til å reise heilt til Oslo for å ta prøvene, får du tilsendt ein rekvisisjon av legane.
Når du har fått denne rekvisisjonen, tek du kontakt med Bio Medisinsk Laboratorium i Sandvika på (+ 47) 21063550, og fortel kva som står på rekvisisjonen. Dei sender då eit sett med blodprøveglas i spesialembalasje som du får i posten ein til to dagar etter.
Så dreg du til anten eit legesenter eller eit sjukehus, og får desse til å ta blodprøvene for deg. Slik såg mine blodprøver ut for bartonella og chlamydia pneum ut før eg sende dei av garde.
Så sender du desse i posten gjennom "bedrift over natt". På grunn av postgang og arbeidsveka til laboratoriemedarbeidarane er det svært viktig at du gjer dette på anten ein måndag eller ein tysdag, slik at blodet ikkje vert liggjande på posten over helga.
Etter knappe to veker får du resultatet i posten. Verre er det ikkje. :)
Laurdag debuterte eg på den andre sida av byline-streken, som laurdagsreportasje i avisa Firda. Det var noko uvant å vere temaet for intervjuet, og ikkje den som skreiv det, men eg godt nøgd med resultatet. Journalisten fekk fram mykje balansert informasjon om både borrelia og behandlinga. Helsestyremaktene våre treng sårt å få meir kunnskap om kva resultatet av manglande og for dårleg behandling av "uskuldige flåttbit" kan verte i praksis.
Inntrykket som eg, og mange med meg, sit med er at legane i dag ikkje har nok fagkunnskap om korleis ein bør behandle kronisk borrelia. Tvert om vert dette i mange samanhengar bagatellisert, og latterleggjort av legane; særleg Legar utan grenser er eit grellt eksempel på korleis borreliapasientar vert sett på av mange legar i Noreg. (Dei køyrer for tida ein kampanje som mellom anna gjer narr av media sitt fokus på flått og borrelia). Tydelegvis har dei gløymt deler av den hippokratiske legeeden;
"Whenever a doctor cannot do good, he must be kept from doing harm."
I tillegg verkar det også til å vere ei uvilje til å ta i bruk forsking som forskingsmiljø i USA og Tyskland har forska seg fram til. For pasientane sin del, vil dette seie at ein kanskje må kaste vekk åresvis i helsekø i Noreg, i uvisse, fortviling og forverring. Resultatet vert at borreliapasientar i Noreg anten må setje si lit til Norsk Borreliose Senter, andre privatlegar/klinikkar i Noreg eller rett og slett rømme landet som helseflyktningar så langt eiga lommebok rekk.
Det var også litt av motivasjonen min for å stille opp i reportasjen; det er jo heilt hårreisande at ein ikkje skal få adekvat legehjelp i helsenoreg, når det trass alt går an å behandle sjukdommen slik at dei som har fått borrelia kan verte friske og få liva sine tilbake.Om ein utset behandlinga i månader og år, må pasientane gjennom hardare
behandlingskurar, og det er større fare for at borreliabakterien gjer
uboteleg skade på kropp og nervesystem. For di tidlegare ein får tilstrekkjeleg mengde med antibiotika, di større sjanse er det for at ein vert heilt friske. Det må norske legar ta til seg. For når kartet ikkje stemmer overeins med terrenget, då er det på tide å sjå på terrenget og lage nye kart.
I går var eg til konsultasjon hjå dr Rolf Luneng ved Norsk borreliosesenter. Det har eg sett fram til lengje, for det er jo mykje ein lurer på når kroppen er full av ein bakterie som er vanskeleg å få has på.
No har eg gnafsa antibiotika i 1,5 månad, og det ser ut til at det kjem til å bli mykje lenger. Akkurat kor lengje, får eg vite om seks veker då nye prøver skal takast for å sjå korleis antibiotikaen har verka inn på immunforsvaret mitt. Det ligg for tida nede, men talet på leukocyttar tyder på at kroppen i det minste prøver å kjempe imot.
Ifølgje Luneng er det knekte immunforsvaret grunnen til at eg ikkje lenger har feber eller blir sjuk. Forenkla sagt så greier ikkje kroppen å gje skikkeleg beskjed om at eg er sjuk fordi borreliabakterien har satt immunforsvaret ut av spel. Eg kan riktig nok kjenne meg litt varm, og ha hovudverk, men feber har eg ikkje hatt på åresvis. Men eg har å glede meg til; for når antibiotikaen gradvis vinn over borreliabakterien, så vil eg igjen bli sjuk. Hehe.
Neste tysdag skal eg testast for coinfeksjonar, fordi eg har nokre merkelege raude strekar på kroppen som ikkje skal vere der. Coinfeksjonar er også bakteriar som ein kan få med på lasset saman med borrelia når ein vert bitne av flått. For min del er det coinfeksjonane Bartonella og Chlamydia pneum (populært kalla lungechlamydia) som dr Luneng bestemte at eg skal testast for. Eit av særtrekka med desse, er at sjølv om antibiotikaen du tek mot borreliaen fungerer, så vil du ikkje verte bra att før du behandlar coinfeksjonane; Desse kan også gje mykje plager og problem med vonde ledd og hovne lymfekjertlar, luftvegar, hovudpine, svimmelheit, sår hals og smerter i mage for å nemne noko.
Uansett kva resultatet blir, så trur eg på dr Luneng når han seier at han skal få meg frisk att. :) I første omgang ved hjelp av ytterlegare antibiotikatablettar i seks veker, så blir spørsmålet om eg lyt ha intravenøs antibiotika for å komme i mål. Eg er lova at stillinga mi er freda fram til jul, så det hastar å verte frisk. Sidan det er lang ventetid på intravenøs antibiotika, er eg alt sett på venteliste - in worst case. Det beste hadde vore om eg slepp dette, for det kan jo bli i overmåte dyrt om eg ikkje får det dekka av forsikringsselskapet. Men må ein, så må ein.
I mellomtida er det berre å halde stødig kurs framover med stort inntak av økologiske grønsaker, grønsaksjuice og målretta trening med badstu på toppen. Eg har tru på at økologiske matvarer og rawfood er eit riktig steg i rett retning når det gjeld å gje kroppen drahjelp i kampen mot borreliabakterien, rett og slett fordi ein får i seg utruleg mykje vitaminer på den måten. Gulrotjuice som under, er fantastisk!
Sidan fleire har lurt på korleis det gjekk etter førre treningsøkt, så kan eg skrive under på at eg vart så stiv i kroppen som eg aldri før har vore! Musklar eg trudde hadde forsvunne gav tydeleg beskjed om sitt nærvær. Betre vart det ikkje av at eg landa på ryggen med både smell og hyl etter eit særs livaktig mareritt to dagar etter treningsøkta. Men alt har ein ende, så etter fire-fem dagar gav det meste seg. Det er nok difor dr Burrascano er påpasseleg med å seie at ein skal sove etterpå, og ta det særs med ro i dagane etter trening. Kroppen treng mykje lenger tid på å restituere seg etter trening enn kva den normalt sett ville ha gjort. Luneng sa også at eg bør la treninga vere hakket meir skånsom enn kva dr Burrascano legg opp til, av den grunn at borreliaen kan ha gjort skade på sener, ledd og musklar. I tillegg bør ein ta omsyn til at kroppen treng mykje energi til å reparere immunforsvar og til kampen mot borreliaen, difor bør ein ikkje "bruke opp" alt på trening. Så som ofte elles blir det nok den gyldne middelvegen. ;)
I dag har eg gjennomført den første harde treningsøkta sidan januar. Ikkje berre det, men eg har også trent armar med tung belasting for første gong på 1,5 år. Stort hurra!
Det må likevel innrømmast at eg var veldig i tvil før eg byrja; ein blir jo noko skeptisk til hard trening når det siste 1,5 året har vore eit smertehelvete. Sant å seie har eg vorte litt meir pinglete når det gjeld smerte. Ikkje for det; smerteterskelen min er nok framleis høgare enn hjå folk flest, men eg merkar at eg er meir tilbakehalden når det gjeld å setje seg sjølv i situasjonar der endå meir smerte kan verte resultatet. Ein vil jo helst ikkje påføre seg sjølv meir elendigheit enn nødvendig. :p
Kva var det så som fekk meg til å overvinne dørstokkmila? Jau, det var dr Burrascano sine retningsliner for behandling av Lyme.Han seier nemleg at ein ikkje blir kvitt borrelia-bakterien viss ein ikkje trener. Med trening får nemleg antibiotikakurane hjelp til å drepe bakteriane. Kven kan vel motstå freistinga til å prøve å ta livet ei god dose borrelia-bakterier? Ikkje eg i alle fall, så med det vart dørstokkmila lett tilbakelagt!
Bakgrunnen til at dr Burrascano held fram trening som effektivt i kampen mot borrelia, er at når ein trener så stig kroppstemperaturen, noko som gjer at borrelia-bakterien døyr. Den misliker nemleg høg kroppstemperatur. I tillegg liker ikkje borreliaen mykje oksygen i blodet, noko som ein får under trening. Lymfesystemet og blodsirkulasjonen har også godt av at ein trener kroppen. Treninga bør difor vere litt hard, men helst bestå av mange repetisjonar med låg belasting i starten slik at ein ikkje skadar seg, får betennelsar etc. Treningsmaskiner vert halde fram som det beste i starten, fordi ein med desse har større sjanse for å sikre seg at ledda er i riktig posisjon under øvingane. Burrascano anbefaler dessutan at ein gjer seg ferdig med ei muskelgruppe om gongen, og at ein tøyer denne skånsomt, men grundig etterpå. Totalt sett bør treningsøkta liggje på rundt ein time, og aller helst bør ein avslutte denne med badstu og ein varm dusj. (Her er det viktig å drikke masse, slik at dei daude borrelia-bakteriane vert frakta ut av kroppen). Massasje vert også halde fram som ideelt.
Eit av hovudpoenga til Burrascano er at du bør passe på å få rikeleg med kvile etter treninga, slik at kroppen og immunforsvaret får byggje seg opp att. For min del vart det middagslur sporenstreks etter middag. Mange med lyme treng nettopp ein lur etter treninga for å hente seg inn att. Også dagane etter treningsøkta bør setjast av til kvile ifølgje Burrascano. I byrjinga anbefaler han fire-til fem dagar kvile mellom treningsøktene, med rikeleg kvalitetssøvn om nettene. Etter at ein byrjar å komme i form att, kan ein gå ned til å trene anna kvar dag. (Det einaste du ikkje må trene, er aerobic.)
For min eigen del bestod dagens treningsøkt av ti minutt spinning som oppvarming, etterfølgt av 4x4 minutt med harde intervallar og 2 min pause mellom. Kjempevarm, kjempesveitt og blytunge bein. Deretter tok eg 10x3 hang-ups i maskin (ikkje så imponerande når ein får "hjelp" av maskina, menmen), så runda eg av med 12x3 knestrekk og 12x3 lårcurl, før eg strekte ut og stabba meg opp trappa og inn til dusj & badstu. Eg vart med andre ord heilt utkøyrt.
No, eit par timar etterpå, føler eg meg framleis så smått invalidisert. Så det blir spennande å sjå om eg kvalifiserer for VM-medalje i stiv og støl i morgon. ;)
Etter å ha lese mykje om borrelia i det siste, er det noko som slår meg som spesielt skremmande. Nemleg at borreliapasientar vert rekna som friske nok til å gje blod etter berre seks månader etter behandling. Om du berre har bitt biten av flått, men ikkje har påvist borrelia, får du berre fire vekers karantene (Folkehelseinstituttet 2010). Dette synest eg er særs urovekkjande, særleg sidan det ved mange legekontor virkar til å herske ei misoppfatning om at ein må ha eit stort utslett etter flåttbit for å kunne vere smitta av borreliabakterien. Dermed kan mange unnlate å teste seg for borrelia etter flåttbit, og vere bærarar av bakterien.
For kva kan det vel ikkje få å seie for ein stakkar sjuk pasient, som gjerne har svekka immunforsvar, om han får pumpa inn store mengder blod som kan innehalde borreliabakteriar? Forskninga til bioingeniørane Øystein Brorson og Per Bjark og viser at desse lumske bakteriane kan innta cysteform, og gå i dvale i kroppen i fleire år før dei blussar opp att. Særleg om ein berre har hatt korte antibiotikakurar på fjorten dagar.
Også den svenske professoren Sven Bergström forska på korleis borreliabakterien kan gå i dvale, for så å reaktivere seg og på ny føre til sjukdom og skader på kroppen igjen:
"The main aim of this
project was to gain knowledge of the interactions between Borrelia
spirochetes and the host during infection. We have been using both the
Lyme borreliosis and the relapsing fever borreliosis spirochetes as
model organisms. We have particularly investigated how the Borrelia
spirochetes can circumvent the immunological defence, how they spread
form the infectious focus, reach various sites in the mammalian body,
and how the spirochetes can live in these tissues at a dormant state,
reactivate, return to the circulatory system and cause acute disease
again. We also aimed to characterize and define the components involved
in the interactions between Borrelia and human cells, including the
cells of the innate and adaptive immunity." (Les meir her: )
Det er med andre ord all grunn til at styresmaktene bør endre retningslinene for blodgjevarar som har bitt bitne av flått.
Vanskeleg å oppdage
Sjukdommen er vanskeleg å oppdage, sjølv for dei som har bitt bitne av flått. For dei som ikkje har bitt bitne, men fått smitta anten gjennom blod, sex eller fødsel er det jo nærast håplaust å finne ut kva som feiler ein! Særleg når testane ein har i dag ikkje er 100 prosent pålitlege .
- Ingen av testane er 100 prosent til å stole på. Skal ein testast skikkeleg, treng ein meir enn ein test fordi det er mange ulike bakterietypar og fordi bakterien i periodar kapslar seg inn og går i dvale. Køyrer du ein dårleg test då er det berre 20 prosent sjanse for at du får utslag. Tek du ein god test, vil du få 80 prosent sjanse til å få utslag, seier borreliaeksperten Øystein Brorson i eit intervju med nrk puls. (Sjå heile innslaget HER)
Falske negative testar
Det er også fleire årsaker til at ein kan få falske negaitve prøvesvar på borreliatestar. Har ein gått på betennelsesdempade medisinar mot artrittar/leddplager, kan desse undertrykkje immunforsvaret slik at dette ikkje lenger produserer antistoff mot borrelia-bakterien. Dette er også tilfelle om ein har gått på antibiotikakur.
The lyme Disease Foundation (LDF), in their brochure entitled "LDF Frequently Asked Questions About lyme Disease" lists the following nine reasons for false negative lyme disease test results:
(NOTE: The standard tests for lyme Disease do not look for the bacteria, but rather the immune system's response to the bacteria. The ELISA and Western Blot both test for antibodies which is what the immune system
produces when infection is present. Because the tests look for this
indirect measure of infection, false negatives are not uncommon.)
A. Antibodies against Bb are present, but the laboratory is unable to detect them. [Borrelia burgdorferi (Bb) is the lyme disease bacteria.]
B. Antibodies against Bb may not be present in detectable levels in patients with lyme disease. Reasons are listed below.
1.
The patient is currently on, or has recently taken, antibiotics. The
antibacterial effect of antibiotics can reduce the body's production of
antibodies.
2. The patient is currently on or has previously
taken anti-inflammatory steroidal drugs (such as those taken to treat
rheumatoid arthritis) or certain anticancer drugs. These can suppress a
person's immune system, thus reducing or preventing an antibody response.
3.
The patient's antibodies may be bound with the bacteria with not enough
free antibodies available for testing. [I think this reason is very
important and prevalent. For this reason, some of the worst cases of lyme disease test negative - too much bacteria for the immune system to handle.]
4. The patient could be immunosuppressed for a number of other reasons and the immune system is not reacting to the bacterium.
5. The bacterium has changed its makeup (antigenic shift) limiting recognition by the patient's immune system.
6.
The patient's immune response has not been stimulated to produce
antibodies, i.e., the blood test is taken too soon after the tick-bite
(2-6 weeks). Please do not interpret this statement as implying that you
should wait for a positive test to begin treatment.
7. The laboratory has raised its cutoff so high that a patient's previously positive test is now borderline or negative.
8. The patient is reacting to the lyme bacterium, but is not producing the "right" bands to be considered positive.
Om ein mistenkjer at ein har borrelia, men får negativt testresultat er det difor viktig at ein krev å få ta fleire testar.
Ein ny epidemi på linje med HIV?
Eg meiner at det er på høg tid at norske helsemyndigheiter vaknar opp, og tek tak i dette før vi får ein ny epidemi på linje med HIV. Særleg må helsestyremaktene setje fokus på at borrelia-bakterien KAN smitte gjennom blod, sex og graviditet. Ungar fortener ein god og trygg start på livet, utan borreliabakterier i blodet.
I USA derimot, er dette retningslinene ved ein klinikk som har teke borrelia hjå gravide på alvor:
A pregnant woman who
presents with a deer tick bite in an endemic area for Lyme disease is
treated as if she had Stage 1 Lyme disease. We would treat with one to two
months of oral antibiotics, such as Amoxicillin or Ceftin. (Tetracycline and
Doxycycline are contraindicated in pregnancy.)
A pregnant woman with
an EM rash should receive three to four weeks of intravenous Claforan,
Rocephin or aqueous penicillin. We have evidence that even without
constitutional symptoms the Lyme spirochete may have spread throughout the
mother’s body by the fifth day after an infected tick bite. As noted above,
treatment failure with oral penicillin has been reported.
Pregnant women who are
diagnosed as having Lyme by symptoms and blood tests, who do not have a
clear history of a tick bite or EM rash, and have not yet been treated,
should be treated with intravenous antibiotics. Here, since the length of
infection is unknown, we must assume that the spirochetes have spread
throughout the mother’s body. It has generally been assumed that it is only
possible to culture the Lyme spirochete from the blood only in the early
stages of Lyme disease, so that a woman in the later stages of Lyme is safe
from having blood-borne spirochetes reaching and crossing the placenta to
the fetus. Yet unpublished data suggests that blood drawn from chronic Lyme
patients during the afternoon, when they usually spike a mild fever, may
yield spirochetes, using a specially modified BS Kelly culture Medium.
Animal studies with chronically infected dogs show that when their immune
systems are suppressed by injecting them with dexamethasone, a steroid
similar to prednisone, it is possible to culture the Lyme spirochete from
their blood the day after the injection. It may be possible that the state
of pregnancy, which is also immunosuppressive, may induce the spirochete to
enter the bloodstream and reach the placenta.
We recommend that
pregnant women with active Lyme, or a history of treated Lyme, have monthly
urine antigen tests for Lyme until the seventh month of pregnancy. There is
some evidence that during the 3rd trimester, false positive urine
tests may occur.
When the baby is
delivered, we recommend that the placenta be examined for spirochetes. If
spirochetes are demonstrated in the placenta, the baby should be treated
with intravenous antibiotics.
I must again stress that
these are guidelines that we use in our own practice. I realize that many
physicians might criticize them fro being an over-reaction and too aggressive:
however, I have seen a number of babies born with congenital Lyme, and am quite
aware of the devastating effects it can cause. Following the recommendations
I’ve outlined above, we have had normal outcomes in all the pregnant women whom
we have treated."
KJELDE: Written by John Drulle,
M.D. in December, 1990 and reprinted by the John Drulle, MD Memorial Lyme Fund,
Inc. in 2006. (Les heile saka HER )
OM dette vart litt mykje å lese, kan du sjå ein video frå ei av talene til DR Joseph Burrascano jr på ILADS sin konferanse i 2011. Han fortel om kva borrelia er, korleis det smittar og korleis ein behandlar det. Verd å sjå!
Og HER kan du lese ein artikkel om korleis immunrespoins hjå borreliapasientar kan komme i bølgjer.
